De eerste huiswerkopdracht voor ieder stel in relatietherapie is om minimaal wekelijks een gestructureerd ‘evaluatie- en herstel gesprek’ te hebben. Dit E & H gesprek is trouwens een goed idee voor elk koppel, omdat het ook een soort mini-APK is om de nieuwe week schadevrij te kunnen starten. Via een vast lijstje met vragen stel je samen vast wat er goed ging, wat er minder goed ging, wat je anders zou willen en wat je van de ander wilt vragen.
De eigenlijke naam voor dit gesprek is het ‘Op het tafeltje gesprek’. Het klinkt een beetje kinderlijk, maar het is wel een heel precieze naam. Wat je doet gedurende dit gestructureerde gesprek, is dat je alle onderwerpen en gedoetjes die tussen jullie in zijn komen te staan, daar weghaalt en op een denkbeeldig tafeltje legt. Dat denkbeeldige tafeltje vormt de derde punt van de driehoek, waarvan jullie de andere hoekpunten zijn. Het is een klein fantasie-bijzet-tafeltje, ter hoogte van jullie knieën. Het prettige aan de visualisatie van dit tafeltje is, dat jullie je zonder dat je over- of om- de problemen heen hoeft te reiken, met elkaar in verbinding kunt blijven, schouder aan schouder kunt staan.
De gedoetjes en problemen liggen namelijk op gelijke afstand van jullie op het denkbeeldige tafeltje. Jullie houden in gedachten elkaars hand vast en kijken naar het tafeltje vanuit de intentie om samen het stapeltje op het tafeltje zo klein mogelijk te maken en te houden.
Destructief communicatie patroon: de Attributie-fout
Het grootste voordeel van het tafeltje is dat je niet heen en weer hoeft te duwen met de issues en verwijten die anders tussen jullie in staan. Want als ze tussen jullie in komen te staan, dan gebeurt er iets destructiefs wat de ‘Attributie-fout’ wordt genoemd. Deze term is afkomstig uit de sociale psychologie. Wat er gebeurt is globaal dit: alle verwijten die je naar je partner ervaart, koppel je aan het karakter van je partner. Alle verwijten die je van je partner ontvangt, zie je als ongelukkige samenloop van omstandigheden en veroorzaakt door externe factoren: het ligt per definitie niet aan jouw karakter.
Zie je het gebeuren? Je partner vergeet de kinderen de gordel om te doen achter in de auto omdat hij roekeloos is, maar toen jij vandaag hetzelfde deed, kwam dat omdat je haast had en het maar een klein stukje rijden was.
En je partner laat altijd de deur openstaan omdat ie egoïstisch is, terwijl dat jou vaak overkomt omdat je altijd je handen vol hebt met tassen boodschappen die je moet sjouwen.
En je partner dronk teveel omdat hij best wel een alcoholprobleem heeft, terwijl jij teveel dronk omdat je steeds werd bijgeschonken.
Je kunt hier niets aan doen: ons ego doet er alles aan om een goed zelfbeeld overeind te houden. Dat is een overlevingsmechanisme wat de mens ver heeft gebracht. Maar als het goed is, ben je in een relatie niet aan het overleven, maar ben je aan het samenleven, samenwerken. En dan is het niet handig om te stapelen met negatieve attributies op je partner en jezelf brandschoon te praten. Dan werkt het beter om dingen op het tafeltje te leggen en te onderzoeken wie welk aandeel heeft, hoe het anders kan, wat je daarbij van de ander nodig hebt.
Maak van dat fantasie-tafeltje een tafeltje waarop alle dingen passen die mis gaan, niet handig waren, vaker terugkomen en irritaties geven en die jullie van dat tafeltje af willen.
Welke taal is daarvoor nodig?
Als je in een teamsport een overleg hebt, dan zul je zelden dingen horen als:
- Jij laat je mannetje steeds lopen!
- Jouw passes zijn slecht!
- Je ziet mij steeds niet vrijlopen, terwijl ik de kans heb om te scoren!
Wat in een goed team gebeurt is dat er zinnen worden uitgesproken als:
- Hoe stoppen we hun nr. 10 af?
- Hoe kunnen we doen zodat er meer passes aankomen aan de rechterkant?
- Hoe zorgen we dat de bal voorin bij onze vrijstaande speler komt?
Voel je het verschil?
In de eerste drie zinnen blijven de constateringen tussen spreker en toehoorder in staan en klinkt het als verwijt, waarop een defensieve reactie zal volgen. In de tweede set van drie zinnen wordt het vraagstuk op het tafeltje gelegd en de teamspelers kunnen met elkaar over oplossingen nadenken, een eigen rol definiëren, de schouders er samen onder zetten. En zelfs als het dan niet lukt te winnen, is het teamgevoel intact gebleven en kunnen ze na afloop een goede derde helft beleven.
Voorbeelden uit de relatietherapie praktijk
Het is zo makkelijk gezegd:
Je bent altijd de hele zaterdag weg!
Ik ben hier altijd degene die de boodschappen doet!
Jij zit de hele avond op je laptop en smartphone te kijken!
En van binnen voelen we dan: je interesseert je niet voor je gezin, je bent liever lui dan moe en je bent verslaafd aan je scherm bovendien…
En als die zinnen onze kant op komen denken we: ‘ik was zaterdag vrijwel de hele dag bezig voor ons gezin, je vindt altijd dat ik de verkeerde dingen meeneem en ik had het deze week druk met mailtjes van mijn werk’.
En zo attribueren we onze relatie de modder in. Zonde én onnodig als we het patroon herkennen, onze eigen rol erkennen en op zoek gaan naar andere taal.
Want je ook had kunnen zeggen:
Ik zou het leuk vinden om op zaterdag weer meer dingen samen te doen, zoals in het begin van onze relatie, weet je nog?
Zullen we anders zaterdag samen naar de markt gaan en daarna bij de AH de laatste boodschappen halen?
Heb je overdag misschien even een uurtje nodig, zodat we ‘s avonds de schermen een beetje weg kunnen houden en wat samen kunnen kijken of even praten over de komende zomervakantie?
Relatie APK: kleine investering, groot plezier
Over het ‘Op het tafeltje gesprek’ is meer te zeggen en te leren. Ik hoop dat je de eerste stappen aan de hand van de voorbeelden hierboven kunt zetten met elkaar. Dat is hoe ik het liefste werk: eerst inzicht in het patroon, dan een visualisatie of metafoor die duidelijk maakt welke kant de oplossing op kan en uiteindelijk met elkaar oefenen met de taal, zinnen en woorden die bij de gekozen oplossing het best werken.