Intimiteit, erotiek en seks: hoe staat het in jouw relatie?

Na zes jaar praktijk heb ik ontzettend veel bijzondere, mooie, ontroerende gesprekken in mijn hoofd zitten. Sommige sessies zullen mij een leven lang bij blijven, waaronder een sessie nog niet zo heel lang geleden. Een stel van midden veertig worstelde enorm met de seks in hun relatie. Ze wilden allebei nog wel, maar na een aantal pogingen waarbij pijn en verkramping op de voorgrond waren getreden, was het gestopt. Of ik ze kon helpen het weer op gang te brengen. Zij had mij ontdekt via een podcast ‘Wat wil je Drinken’ met Jacqueline van Lieshout, waarin ik inging op de vraag welke invloed alcoholgebruik kan hebben in een relatie. Die invloed is overwegend negatief, maar voor sommige stellen kan een glas wijn of een cocktail ook de weg naar de juiste ontspanning zijn. Omdat in het gesprek ook andere mogelijkheden van ontspanning voorbij kwamen, besloot het stel een gesprek met mij aan te gaan.

Ik zag een paar dat liefdevol met elkaar omging. Zij deed haar verhaal, vol warmte en respect keek hij haar aan. Geen enkel verwijt over en weer, maar wel de pijn dat een verlangen naar fysieke intimiteit niet meer werd vervuld. Teveel spanning, te vaak mislukt: het uitreiken naar elkaar voor fysieke seks was gestopt. Om het verdriet niet groter te maken, lieten ze elkaar op dat vlak met rust.

‘Ik heb geen traumatische ervaringen gehad voor onze relatie, althans niet dat ik me herinner. En mijn man is altijd geduldig en liefdevol in zijn benadering geweest. Maar iets in mijn lichaam sluit zich af. Het is wel eens gelukt via een massage om tot vrijen te komen, maar dat is ook te vaak niet gelukt, waardoor we dat ook niet meer proberen.’

‘Sex is not an act you do, it is a place you go’
- Esther Perel -

De tranen waren voelbaar, de stilte was berustend.

‘De vraag is natuurlijk: wat moet er dan precies lukken en van wie?’, was mijn eerste zin. En toen kwam ik met mijn lievelings-quote van Esther Perel: ‘Seks is niet een daad die je doet, het is een plek waar je samen heengaat’. De tranen liepen over haar wangen. ‘Wauw, die zin geeft me ineens zoveel ruimte, zoveel mogelijkheden’. Ze keek naar haar man en net als ik, had ook hij de tranen in zijn ogen.

Wat volgde was een prachtig gesprek tussen hen beiden. Over de mogelijkheden, de wensen en verlangens, de stille pijn die ze zo lang verduurd hadden. Wat ik ze uiteindelijk adviseerde, laat ik in het midden, maar er kwam geen alcohol aan te pas.

Na een maand zag ik een stel terug dat schitterende stappen had gezet. ‘We hebben een private wellness gehuurd en hebben daar een heerlijke middag met zijn tweeën beleefd. Het was spannend en erotisch, we hebben elkaar aangeraakt en plezier gehad. Nee, niet alles is al gebeurd of geprobeerd: want dat was juist zo fijn, dat er geen doel was, geen daad die moest gebeuren. We waren samen op een plek, we speelden en hadden plezier.’
En hij voegde eraan toe: ‘In onze relatie hadden we als ijkpunt van onze liefde het begin in de studietijd toen we tot over onze oren verliefd waren. Daar is afgelopen maand een nieuw ijkpunt bijgekomen, een moment bijna twintig jaar later in de tijd, die datzelfde gevoel oproept.’

PIV’ven, Patriarchale seks en waarom we daarvan af mogen

Ik herbeleefde de sessies met het stel, toen ik deze meivakantie het laatste boek van de veel te vroeg overleden professor Ellen Laan las, dat ze met Rik van Lunsen schreef. In de Waarheid over Seks wordt uitgebreid stilgestaan bij het desolate beeld van seksualiteit in langdurige relaties in onze tijd. Kort gezegd: omdat Penis-in-Vagina seks vanuit ons patriarchale verleden de norm is, wordt in veel relaties geleden door minimaal één van beide partners. Want voor prettig ‘PIV’ven’ is een stevige erectie en een vochtige vagina noodzakelijk. In de fase van verliefdheid is dat geen enkel probleem. Gedurende die fase van ‘lichte psychose’ staat ons lichaam hormonaal vrijwel permanent aan en is een gering signaal, de stem, de geur, de aanwezigheid van onze partner genoeg om ons in de juiste fysieke toestand te brengen en vol van plezier het leven en de lust met elkaar te vieren. Dat maar 15 procent van de vrouwen met alleen PIV klaar kan komen, geeft al aan dat het nooit daarover alleen moet gaan. Handen, lippen, tong, mind: ze mogen allemaal meedoen.

Naarmate de relatie langer duurt en de verliefdheids-fase voorbij is, is er veel meer nodig bij de meesten onder ons. Enige rust, tijd voor voorspel, geen stress en afleiding en communicatie zijn dan toch wel randvoorwaarden. Voor zowel mannen als vrouwen wordt het voorspel steeds belangrijker om in de mood te komen. En daarvoor nemen velen niet meer de tijd of de moeite. Sterker nog, bij veel stellen rust er een taboe op ‘plannen van de seks in de agenda’. Want we houden vast aan de norm van onze verliefdheidsfase: spontaan, altijd, overal, zin, zin, zin! Als je het leest, snap je al dat dat ondoenlijk is. De evolutie heeft ons behoed voor roekeloosheid en kortzichtigheid op lange termijn, door ons vermogen tot verliefd zijn te beperken tot een aaneensluitende periode van een aantal maanden. Geen jaren.

Met die norm in je hoofd, zet je wel een enorme prestatiedruk op de seks, althans op PIV’ven wat helaas veel mensen (vooral mannen) als enige norm voor ‘seks’ hanteren. Laten we daar trouwens mee stoppen. In haar boek staan schrikbarende cijfers die uit groot onderzoek (Simons en Carey, 2001) naar voren zijn gekomen: In de algemene populatie ervaart 0,2 procent van de mannen wel eens pijn bij PIV-seks. Terwijl 10 tot 28 procent van de vrouwen vaak- of altijd pijn lijdt. In een groot onderzoek uit 2018 (De Graaf) kwam naar voren dat bij vrouwen onder de 25 jaar een hartverscheurende 46 procent wel eens pijn ervoer bij PIV-seks en 11 procent vaak of altijd. En vrijwel nooit klagen ze hierover: het hoort erbij, ze wil hem niet voor het hoofd stoten, hij doet zo zijn best. Ik was uit mijn schoenen geblazen. Dit moeten we met zijn allen niet willen, dus mannen: luister en leer!

Als je het doel nou eens loslaat

Omdat we bij seks nu eenmaal aan PIV’ven denken, heeft Esther Perel de nadruk verlegd naar ‘Eroticism’. In haar taal is dat een staat van plezier, spelen, lachen, dansen, aanraken, plagen, minnekozen, zoenen, strelen, fantaseren en nog veel meer. In de wereld van eroticism is de weg belangrijker dan een doel. Is ‘de mentale plek waar je samen bent’ veel belangrijker dan wat er fysiek technisch allemaal gebeurt. Natuurlijk is er ruimte voor ouderwetse PIV-seks als beide partners daar zin in hebben. Én er is zoveel meer, er is zoveel anders, zoveel ruimte om te variëren. Ons lichaam heeft zoveel erogene zones (tot aan ons brein toe), dat we onszelf tekort doen door het aantal keren dat we seks hebben te tellen als de keren dat er gePIVd is.

Dus hierbij mijn adviezen:

Geen kwantiteit maar kwaliteit. Dat domme gemiddelde ‘twee keer per week is goed’ moeten jullie direct loslaten. Vrijwel geen enkel stel met kinderen haalt dat nog na een paar jaar. Een kwalitatieve date, gepland, tijd voor elkaar, telefoons weg: probeer dat eens wat vaker. Kun je tijden op vooruit.
PIV-seks als doel loslaten. Als het ervan komt, prima natuurlijk. Maar vooral voor vrouwen is het best leuke bijvangst maar zeker niet per definitie het lekkerste, belangrijkste wat gebeuren moet. In gesprekken met oudere stellen is dat vaak de doorbraak: dat hij hoort dat zijn mindere erectie voor haar totaal niet relevant is om tot een prettige vrijpartij en een orgasme te komen.
Communiceer met elkaar, als jullie in verbinding zijn tijdens de erotische uren. Luister naar elkaars wensen, elkaars lichaam, elkaars taal en woorden. Stel vragen, durf jezelf te onthullen. Fantasieën brengen spanning én hoeven niet uitgeleefd te worden: ze mogen altijd fantasie blijven.

Er is nog zoveel meer te zeggen en schrijven. Er komt een podcast-serie aan van Jacqueline van Lieshout waarin ik aan zal schuiven en dit thema op allerlei manieren aan bod zal komen. En verder kun je van alles lezen in het genoemde boek van Ellen Laan, maar ook in Erotische Intelligentie van Esther Perel.

Wil je meer weten, heb je vragen: stuur me een DM, ik antwoord altijd.