Dat ‘relatie een werkwoord is’, weten we intussen wel. En ‘werk’ heeft helaas in onze taal een negatieve bijklank. En dat is jammer. Want werken aan je relatie, aan de allerbelangrijkste verbinding in je leven met -als het goed is- de meest betekenisvolle persoon. Degene waarvoor je bewust hebt gekozen: daarin zit toch vooral ook een enorm potentieel, plezier, uitdaging, kansen, verdieping?
Toch zetten veel stellen het bewustzijn rondom ‘relatie als werkwoord’ niet om in gerichte actie. En dan komen wij ze tegen in de relatietherapiepraktijk. Ze hebben een gezin en dat geeft al drukte genoeg. De logistiek van een gezin met jonge kinderen is al een berg werk. Loop je dan niet het risico dat werken aan de relatie wordt vergeten? ‘Het moet vanzelf gaan, anders zit het niet goed’, hoor ik nog wel eens op feestjes. ‘Lieve schat, je hebt geen idee’, denk ik dan. Met een beetje aanrommelen en denken dat het wel blijft goed gaan, onderschatten veel partners de ‘stressfases’ die iedere relatie, zeker met kinderen, doormaakt.
Natuurlijk, in de eerste fase van verliefdheid ben je nog nieuwsgierig naar elkaar. Je bent vooral verwonderd als je partner een schaamtevolle bekentenis doet, kwetsbaarheid toont of zonder enige schroom spannende fantasieën voor de toekomst schetst, al dan niet met betrekking tot het dan nog bruisende en dampende sexleven. Je geniet van de momenten samen en voelt steeds meer als een team. Je leert elkaar ‘door en door’ kennen, hebt aan een half woord genoeg, weet al wat je partner gaat zeggen, voordat het gezegd is. Kortom: de dingen gaan inderdaad nog vanzelf.
Iedere relatie kent zijn moeilijke fases
Na een paar jaar ga je samen settelen. Een woning samen, dan een eerste kind, en een tweede kind. Terwijl de carrière van de een doorloopt en die van de ander deels on hold wordt gezet. Financieel moeten de plaatjes kloppen, beide partners nemen als het goed is hun verantwoordelijkheden naar elkaar en het gezin serieus. Natuurlijk: er wordt niet meer zo vaak gevreeën en je hoeft niet alles meer met elkaar te bespreken, want je kent elkaar zo goed en het is allemaal zo veilig en vertrouwd. Hij valt haar maar niet teveel lastig met de verhalen over zijn werk en zij heeft in de gaten dat hij niet altijd geïnteresseerd is in het aantal poepluiers, of later in de relatie: de ruzietjes op school en de verhalen van de buurvrouw. Je houdt zeg maar nogal rekening met elkaar in de communicatie. Er wordt nog wel gepraat, maar niet fundamenteel gesproken over de relatie. En luisteren we na een paar jaar nog wel echt naar onze partner? Maak je je diepe wensen en verlangens nog kenbaar? En is jouw partner daar nog nieuwsgierig naar? Weet jij waarmee je partner echt zit en wat hij/zij maar moeilijk op tafel durft te brengen?
Kinderen gaan puberen, worden zelfstandig, begaan stommiteiten: communicatie met elkaar en met hen is cruciaal. Zelfstandigheid van de kinderen, betekent dat de partner die meer zorgtaken op zich heeft genomen, weer aan het werk gaat. Vaak is dat een spannende fase: waardering, weer gezien worden, omgang met collega’s. En dan een carriere-boost, je schiet je partner voorbij. Het zijn dingen die gebeuren en die druk zetten op de relatie.
En dan gaan de kinderen het huis uit en moet je het samen rooien. Wordt er nog gelachen en gevreeën? Deel je interesses? Gun je je partner eigen activiteiten, vrienden en vriendinnen, plezier? En hoe heb je dan de verbinding met elkaar geregeld? Heb je een ritueel om met elkaar de echte gesprekken te hebben en alles (dus ook de ‘taboes’ in relaties) te agenderen?
Midlife crisis, menopauze, pensioen, mantelzorg voor ouders: allemaal kantelpunten en aandachtspunten in het leven van een relatie. En al die fases en drempels moet je samen door, in contact met elkaar, in gesprek met elkaar. En hoewel je elkaar kent, brengt iedere fase ook weer veranderingen mee: je verrast jezelf, je stelt jezelf misschien wel eens teleur. Je reageert anders dan gedacht, of het nu de hormoonschommelingen zijn of nieuwe inzichten of afleiding door verliefdheid.
Relatieproblemen ontstaan niet plotseling
Herken je dit? Geen nieuws is in veel relaties verworden tot Goed nieuws. We voelen misschien wel eens dat er meer aan de hand is, we hopen dat onze partner nog ingecheckt is, dat er sprake is van een dikke voldoende. Totdat op een dag de telefoon van je partner een affaire verraadt en jij een chatgeschiedenis leest waarin een volslagen vreemde lijkt te sexchatten met die ander. Of een onbenullige terugkerende ruzie escaleert dusdanig, dat je plotsklaps het gevoel hebt met een onbekende idioot opgescheept te zitten.
Tja, dan was relatie inderdaad een werkwoord en heb je samen zitten slapen. Maar je zit dan al in een full blown relatiecrisis. Dat is geen werkwoord, maar een spoedklus van epische omvang met een deadline vorige maand. En die klus moet gedaan worden met iemand, waarin je alle vertrouwen bent verloren en die andersom aangeeft zich al tijden totaal vervreemd te voelen van jullie relatie.
Was dat nu niet te voorkomen geweest, met inderdaad een beetje aan de relatie blijven werken? Ja dus! Zeker wel! Communicatie, praten met elkaar, je wensen en verlangens kenbaar blijven maken aan je partner en open staan voor de wensen en verlangens van je partner. Daar zit het geheim.
Een huwelijkscrisis maakt meer kapot dan je lief is
Vijftig procent van de huwelijken sneuvelt en zestig procent van de tweede huwelijken redt het niet. Dat eerste percentage is best een stevig signaal, dat tweede is eigenlijk onbegrijpelijk. Je zou toch denken dat de ezel de steen wel weet te mijden, de tweede keer? Nee dus.
Wat maakt dat zoveel stellen het niet redden om met elkaar in gesprek te blijven? Over wensen en verlangens, dromen en desillusies? Over wat pijnlijk is, wat op het pad komt, wat afleidt, wat bedreigend is? Waarom slagen we er maar niet in om het achterste van onze tong steeds opnieuw te laten zien in de relatie, zodat er in ieder geval gekeken kan worden of er werk aan de winkel is? Want uit elkaar gaan, kan altijd nog.
Kijk, als er geen kinderen zijn, is de urgentie er wellicht een stuk minder. Als het niet meer gaat, of het is niet vaak meer leuk genoeg, dan pak je je boeltje en gaat uit elkaar. Misschien even een discussie, wie de hond krijgt, maar voor de rest vooral ‘cd van jou, cd van mij’-gedoe. Natuurlijk is dat ook pijnlijk voor beide partners en er wordt vast door in ieder geval één van beide stevig gerouwd. Maar er wordt in ieder geval geen gezin met kinderen opgebroken.
Maar als er wel kinderen zijn, is een huwelijkscrisis enorm ontwrichtend. Allereerst voor de kinderen, natuurlijk. Maar vergeet niet de opa’s, oma’s, ooms en tantes, neefjes en nichtjes: een hele gezamenlijke geschiedenis wordt ontvlochten, sterker nog: beide partners gaan hun stinkende best doen er grote delen van de vergeten. De omgeving kan er niets aan doen, maar is wel partij of onderdeel bij een scheiding. Met alle gevolgen.
Relatie-APK, hierbij verplicht voor stellen met kinderen!
Tja, een beetje provocatief natuurlijk, en toch: als het aan mij ligt, wordt de relatie-APK verplicht gesteld. Een soort Rijksvaccinatie programma, maar dan anders. Zou het een idee zijn om te beginnen na de komst van de eerste baby? En dan jaarlijks een gesprek. Want intussen heb ik zoveel probleem-stellen gezien waarbij het nooit zover had hoeven komen, dat ik zeker weet dat teveel relaties onnodig sneuvelen.
De APK bestaat er simpelweg uit, dat het stel gaat praten met een relatie-deskundige. Ja, ook als er nog geen problemen lijken te zijn. Ja, ook als beide partners zeggen ‘dat het nog niet nodig is’. Gewoon, omdat het goed is voor relaties om er een keer een deskundige bij te halen die vragen stelt die je elkaar niet meer durft te stellen, die gewoon wat dingen op de agenda zet, waar in ieder geval één van beide partners voor wegloopt.
Wat voor vragen dan? Nou, we kunnen beginnen met dit rijtje:
Hoe gaat het met de relatie? Wat vonden jullie afgelopen periode leuk aan elkaar en waar bewonder je je partner de laatste tijd om?
Wat vind je lastiger aan je partner en wat zou je het allerliefst aanpakken in je relatie met je partner?
Hoe gaat het met de afstemming over de opvoeding en de omgang met (schoon-)ouders?
Hoe gaat het overleg om tot compromissen te komen?
Hoe staat het met de intimiteit in de zin van: echt verbondenheid en veiligheid bij elkaar ervaren?
Hoe staat het met de passie? Wordt er nog gevreeën naar jullie beider tevredenheid? Zijn er wensen en grenzen waar jullie het eens over zouden moeten hebben?
Welke plannen hebben jullie samen voor de toekomst? Welke stippen staan op de horizon?
Je ziet: daarvoor heb je wellicht helemaal geen relatietherapeut nodig. Dus tot het moment dat het verplicht wordt: gewoon wekelijks even een uur met elkaar aan een tafeltje gaan zitten en elkaar in de ogen kijken en de vragen hierboven -en alle andere vragen die je zou willen- stellen aan je partner. En lachen samen, instemmend nieuwsgierig zijn als je schrikt van een antwoord. En zelf ongegeneerd eerlijk zijn. Daar heeft je partner recht op.